Hersenvliesontsteking is een ontsteking van de vliezen die om de hersenen en het ruggenmerg liggen. In de meeste gevallen wordt het veroorzaakt door een bacterie of een virus. Hersenvliesontsteking veroorzaakt door een bacterie verloopt meestal ernstiger dan hersenvliesontsteking veroorzaakt door een virus.
Ontsteking van de vliezen (= meningen) van de hersenen (= cerebraal) of het ruggenmerg (= spinaal). De bekendste vorm van meningitis is nekkramp (= meningitis cerobrospinalis epedemica), die wordt veroorzaakt door de bacteriën Neisseria meningitidis type A, B of C, Streptococcus pneumoniae of Haemophilus influenza. .
Bij encefalo-myelitis zijn zowel de hersenen als het ruggenmerg ontstoken.
Mogelijke verschijnselen (o.a.)
- binnen enkele dagen (= acute meningitis): hoge koorts en koude rillingen, hoofdpijn, keelpijn, braken en pijnlijke en stijve nek ('nekkramp'), vooral wanneer de kin naar de borst toe wordt bewogen, spierpijn en -zwakte (vooral bij virale meningitis), puntvormige donderrode vlekjes op de romp, ledematen en/of op het oogslijmvlies, grauwe huidskleur, gevoel van ernstig ziek zijn.
- na enkele dagen tot weken (= chronische meningitis): zie hierboven, maar dan meestal langzamer en milder.
Oorzaak
Hersenvliesontsteking kan worden veroorzaakt door een virus of door een bacterie.Een virale ontsteking wordt veroorzaakt door een virus (= het kleinst bekende micro-organisme, eigenlijk een pakketje erfelijk materiaal). Dit is de minder ernstige variant.
Bacteriële hersenvliesontsteking wordt veroorzaakt door een bacterie. Vaak begint dit als bloedvergiftiging, waarbij de bacteriën de bloedbaan infecteren. Een bacteriële ontsteking wordt veroorzaakt door één van de drie bacteriën: meningokok, pneumokok of Haemophilus influenzae type b (Hib). Die laatste komt sinds 1993 steeds minder voor vanwege een vaccin dat kinderen meekrijgen bij de DKTP-prik.
Voorgenoemde bacteriën zitten (onschuldig) in de neus-keelholte. Als op een gegeven moment de weerstand afneemt, kunnen de bacteriën zich vermeerderen en zich verspreiden via de bloedbaan. Daarbij kan bloedvergiftiging ontstaan (dit geldt vooral voor de meningokok). Bovendien kan de bacterie via de bloedbaan in de hersenen en hersenvliezen terechtkomen en hierdoor hersenvliesontsteking veroorzaken.
Mogelijke oorzaken (o.a.)
- bacteriële infectie (= bacteriële meningitis) met bijv. Neisseria meningitidis type A, B of C, Streptococcus pneumoniae of Haemophilus influenza.
- virussen (= virale meningitis), de meest bekende is het herpesvirus. Andere verwekkers zijn het ECHO virus, bof
virus, mazelen virus.
Mogelijke behandelingen (o.a.)
- voorkómen: menigokokken-vaccin (zie hieronder)
- medicijnen: anti-biotica of anti-virale middelen
Symptomen
Bij een virale ontsteking zijn de verschijnselen onder meer: hoofdpijn, koorts en een lichte nekstijfheid.
Bij een bacteriële ontsteking zijn de verschijnselen:
- Huidbloedinkjes (paarsrode stipjes/minuscule vlekjes die niet verdwijnen als je erop duwt)
- Ernstige hoofdpijn
- Stijve nek
- Koorts
- Overgeven
- Veranderd bewustzijn (slaperig of zelfs bewusteloos)
Bij pasgeborenen zijn deze verschijnselen moeilijker waar te nemen. Zij vertonen vaak een prikkelbaar of juist lusteloos gedrag.
Diagnose
De diagnose hersenvliesontsteking kan pas met zekerheid worden gesteld na onderzoek van het vocht dat tussen de vliezen ligt. Dit hersenvocht staat in verbinding met het ruggenmergvocht. Als het hersenvocht ontstoken is, kan men dat dus ook zien aan het ruggenmergvocht. De arts onderzoekt dit met de zogenaamde ruggenprik. Hierbij brengt hij een naald tussen twee wervels door in het wervelkanaal. Hij neemt dan wat vocht af en stuurt het naar het laboratorium voor onderzoek. Dit onderzoek moet duidelijk maken of er sprake is van hersenvliesontsteking en zo ja - in het geval van bacteriële hersenvliesontsteking - welke bacterie het is.
Behandeling
Een virale ontsteking geneest meestal binnen één à twee weken vanzelf. Bij een bacteriële ontsteking is snel handelen geboden: direct naar het ziekenhuis, waar de bacterie met antibiotica kan worden gedood. De bacterie kan nauwelijks buiten het lichaam leven, en is daarom alleen besmettelijk bij dicht menselijk contact (gezinsleven, scholen, crèches, kazernes).
Vaccinatie
De Meningokokken ACWY-vaccinatie beschermt tegen de meningokokkenbacterie, typen A, C, W en Y. Sinds 2002 krijgen kinderen als ze 14 maanden zijn een inenting tegen meningokokken type C. Het Rijksvaccinatieprogramma is met deze vaccinatie uitgebreid omdat in korte tijd veel kinderen ernstig ziek werden door meningokokken. Sinds 1 mei 2018 krijgen peuters een vaccinatie die beschermt tegen de typen A, C, W en Y. De bacterie is vooral voor heel jonge kinderen gevaarlijk. Kinderen kunnen in enkele dagen ernstig ziek worden door een hersenvliesontsteking of bloedvergiftiging.
Waar en wanneer wordt de MenACWY-vaccinatie gegeven?
Kinderen van 14 maanden krijgen voor deze vaccinatie een uitnodiging van het consultatiebureau. De vaccinatie wordt tegelijk met de BMRBof, mazelen, rodehond-vaccinatie gegeven. Zij krijgen dus 2 vaccinaties. Deze worden gegeven in de
bovenarm(en) en/of bovenbeen
Najaar 2018: MenACWY-vaccinatie voor tieners
Sinds enkele jaren neemt in Nederland het aantal gevallen van Meningokokken W-ziekte toe. Daarom is de meningokokken C-vaccinatie per 1 mei 2018 vervangen door een vaccinatie die beschermt tegen de typen A, C, W en Y. Omdat meningokokken W ook voor oudere kinderen gevaarlijk is, wordt de vaccinatie per 1 oktober 2018 ook aangeboden aan tieners in het jaar dat ze 14 worden. In 2018 zijn dat alle tieners die dit jaar tussen 1 mei en 31 december 14 jaar worden. In het voorjaar 2019 zijn dat de tieners geboren in 2005. Daarnaast zullen in 2019 alle jongeren vanaf 1 januari 2001 t/m 1 mei 2004 worden uitgenodigd. Het is nog niet precies bekend wanneer dat zal zijn.
Synoniemen
Het wordt ook wel meningitis, meningo-encefalitis of nekkramp genoemd.
zie ook:
- hersen-ontsteking (= encefalitis)
- kinderziekten
- infectie-ziekten
- vaccins
Terug naar hersen-aandoeningen
veel gestelde vragen over meningitis
Laatst aangepast 30 oktober 2018
Top Dossiers